‘U bent in gebreke gebleven bij het betalen van uw servicekosten’. En: ‘U heeft een schuld van 438 euro.’ Ik trof de 86-jarige mevrouw die ik wekelijks bezoek in haar seniorenflat overstuur aan. ‘Ik heb toch niets fout gedaan? Ik weet hier niets van!’, riep ze gestrest. Even later bleek dat ook de andere bewoners van haar gang deze brief hadden ontvangen en een heleboel van hen waren angstig geworden.

Na het zien van ‘De jacht op Meral Ö.’ (zie recensie in dit nummer, rubriek Boeken ETC.) kon ik me bij die angst nóg meer voorstellen. Mensen beschuldigen van fraude en daarmee levens verwoesten, zoals dat gebeurde bij de toeslagenaffaire die meer dan 100.000 slachtoffers heeft gemaakt, werd in die film op hartverscheurende wijze in beeld gebracht. En nu blijkt ook weer dat door fouten bij het UWV mensen te veel of te weinig geld hebben ontvangen. Op de pijnpoli waar ik als psycholoog werk, hebben meerdere van mijn cliënten te maken met het UWV. En ook bij hen heerst er onrust. Kloppen de berekeningen eigenlijk wel? Hebben ze te weinig ontvangen? Of moeten ze juist geld terugbetalen? Er is weliswaar een toezegging gedaan dat dit laatste niet het geval zal zijn, maar zulke beloften worden lang niet altijd waargemaakt. Er is inmiddels een flink wantrouwen tegen de overheid ontstaan. En forse bedragen van een spaarrekening halen om een (vermeende) schuld af te lossen is voor de meeste mensen simpelweg onmogelijk, omdat ze dat geld niet hebben.

Uiteindelijk bleek dat de servicekosten in de seniorenflat waar ik op bezoek was het voorgaande jaar te laag waren ingeschat, waardoor er een naheffing volgde. Maar de toon waarop dit werd meegedeeld, was zo passief agressief dat het veel onnodige angst creëerde. We hebben er nog weken over gesproken! En dan te bedenken dat het hier ook nog eens een kwetsbare groep mensen betreft.

Woorden hebben kracht. Juist overheidsinstellingen en instanties hebben wat mij betreft de verantwoordelijkheid om alles te doen wat in hun macht ligt om zo min mogelijk angst te zaaien en daarin speelt taal een grote rol. Door angst neemt de kwaliteit van leven af. Schulden, of de angst voor schulden, brengen mensen diep in de problemen en de kosten daarvan zijn waarschijnlijk vele malen hoger dan de schuld zelf, zoals ook de toeslagenaffaire heeft aangetoond.