Onlangs werd bekend dat de stichting ‘Recht op ggz' een collectieve rechtszaak tegen de Staat wil starten, tegen de lange wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg. Hoewel dit op zich een nobel doel is, zijn er vanuit juridisch perspectief kritische kanttekeningen bij te plaatsen.
De stichting stelt dat geestelijke gezondheidszorg een mensenrecht is en dat dit recht wordt geschonden door de lange wachttijden.
Hierbij volgt de stichting een vergelijkbare argumentatie als in eerdere klimaat- en stikstofzaken, waarin de Staat een verplichting van de rechter kreeg opgelegd om bepaalde klimaatdoelen te behalen.
Wellicht heeft u op de middelbare school over de trias politica van Montesqieu geleerd: een scheiding van wetgevende, besturende en rechtsprekende macht. Alhoewel die scheiding in Nederland niet zo ver is doorgevoerd als in sommige andere landen, is het ook in Nederland consensus dat ‘de rechter niet op de stoel van de wetgever mag zitten.’ De stichting lijkt de rechter te willen verleiden dit wél te doen. Meer toegang tot geestelijke gezondheidszorg gaat namelijk onvermijdelijk ten koste van andere zaken, en het is aan de politiek om hier een beslissing over te nemen. Rechters moeten het recht uitleggen, maar geen politiek bedrijven. Toch is de stichting bepaald niet kansloos, want recente uitspraken laten zien dat rechters steeds vaker politiek beladen beslissingen durven nemen, en dat zij uitspraken doen die enkele tientallen jaren geleden ondenkbaar zouden zijn geweest. Te stellen dat rechters op de stoel van de wetgever plaatsnemen gaat misschien wat ver, maar ze lijken er soms wel ongemakkelijk dichtbij te gaan zitten.
Er is nog een fundamenteler probleem. Het te lang moeten wachten op psychische hulp valt niet zomaar op één lijn te plaatsen met de zaken waarvoor mensenrechten oorspronkelijk zijn ontwikkeld, zoals het tegengaan van marteling, veroordelingen zonder proces, discriminatie e.d. Door dit wel te doen, bestaat het risico dat de waarde van mensenrechten in de loop der tijd afneemt.
