Wekelijks hou ik samen met een collega een online consultatie-uur voor collega-psychologen en pedagogen in Oekraïne. Allen proberen zij hun werk zo goed en zo kwaad als het kan voort te zetten.
Zij werken in Oekraïne met individuele cliënten en met gezinnen, of begeleiden kinderen en volwassenen in tehuizen. De vragen die tijdens de consultatie worden gesteld, gaan over het begeleiden van kinderen naar de schuilkelders tijdens het luchtalarm. Of op het ondersteunen van cliënten die gehoord hebben dat hun man, vrouw of kind is omgekomen. Daarbij gaat het vooral ook om het omgaan met de voortdurende dreiging. Dat gevoel van onzekerheid is voor ons ook via wifi voelbaar, maar wat hebben zij aan gedeelde wanhoop?
Lean-rondje
Dus werken mijn collega en ik volgens een vaste structuur. We starten met een “lean-rondje”: “hoe voel je je vandaag, welke kleur van het stoplicht geeft het beste je toestand weer?” Daarna begeleiden we een lichte meditatie, aan de hand van een gezamenlijk gekozen kunstwerk. Het kleurrijke werk van de impressionisten past uitstekend: Van Gogh roept herinneringen op aan zwoele zomeravonden, Mondriaan (voor zijn abstracte periode) aan het vredige platteland en Gauguin aan de appeltaart van oma. Vervolgens dragen de Oekraïners zelf werk aan. Associaties met vredige episodes worden gedeeld, in de hoop dat die zo snel mogelijk terugkeren. Een geschilderde molen staat symbool voor leven – de molen zet immers graan om in meel. We vervolgen het online consult met psycho-educatie; over omgaan met verlies, het reguleren van stress en emoties, beschikbaar zijn voor een ander (kinderen in het bijzonder) en het handhaven van structuur en verbinding.
Doing what matters
Het programma Doing what matters in times of stress (te downloaden via de WHO-site) biedt een goed aanknopingspunt wanneer moedeloosheid en wanhoop de overhand nemen. Wanneer je wordt overspoeld door negatieve gedachten die alle optimisme en hoop doen vervagen, lijkt het wel alsof je ‘aan de haak bent geslagen’. Hoe van die haak verlost te worden? Dat kan door je te richten op wat uiteindelijk het meest belangrijk is in het leven. Wat de Oekraïense zorgverleners in deze moeilijke omstandigheden drijft, is de hulp aan anderen. Dat geeft voldoening.
Energizer
‘De vragen gaan over het begeleiden van kinderen naar schuilkelders’
We sluiten de online bijeenkomsten af met een ‘energizer’ – even lichamelijk bewegen, loskomen van het scherm; deze keer onder begeleiding van het Nederlandse kleuterlied Zo gaat de molen, de molen, de molen. In zeventien schermpjes, met soms drie of vier mensen in één beeld, zwaaien de collega’s met hun armen als wieken.
Trudy Mooren
Trudy Mooren is klinisch psycholoog bij ARQ Centrum ’45, bijzonder hoogleraar Klinische psychologie (UU), hoofdopleider van de opleiding tot klinisch psycholoog (V&O) en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor psychotrauma (NtVP)