De psychiatrie houdt zich doorgaans aan de scheidslijnen van de 'ingewikkelde' DSM. Psychiater Marc Calmeyn laat ons in deze opinie kennismaken met de grondbeginselen van antropopsychiatrie, een psychiatrie die de mens centraal stelt, volgens een eenvoudige onderverdeling van vier menselijke basispathologieën.
Het is bekend dat DSM zich baseert op natuurwetenschappelijke en somatische verklaringen van mentale ziekten.1,2 De term ‘brain diseases’, zoals de Amerikaanse psychiatrie stoornissen hardnekkig blijft noemen, roept herinneringen op aan de uitspraak van de Duitse psychiater en neuroloog Wilhelm Griesinger (1817-1868): ‘Geisteskrankheiten sind Gehirnkrankheiten’, ofwel geestesstoornissen zijn hersenstoornissen.
Is er dan niets veranderd?
De etymologie van het woord antropopsychiatrie is veelzeggend. In deze psychiatrie wordt de mens centraal gesteld en is de mens het uitgangspunt om psychopathologie te begrijpen. De antropopsychiatrie baseert zich daarin op kennis uit de moderne psychiatrie, filosofie en psychoanalyse vanaf de negentiende eeuw. Wat een contrast met DSM, die hierin een a-theoretisch standpunt inneemt. Een a-theoretisch standpunt innemen kan ‘natuurlijk’, maar – om Winston Churchill – te parafraseren: het is de slechtste van alle mogelijke theorieën.
Typisch menselijk
Het is en blijft een hot topic in de ethologie, filosofie en antropologie: bestaat er werkelijk een kwalitatief verschil tussen mens en dier, of is het onderscheid enkel kwantitatief? Dieren hebben immers ‘ergens’ ook menselijke trekken en mensen hebben ook ‘iets dierlijks’ in zich.
Volgens de antropopsychiatrie gaat het om een kwalitatief verschil. Ga maar na: kunnen dieren reflecteren, fantaseren en filosoferen? Kan een dier zich bewust zijn van zichzelf en de andere(n); kan een dier dus mentaliseren? Kunnen dieren van natuur cultuur maken, en kunnen dieren artikelen schrijven over het verschil tussen mens en dier?
Deze vragen leggen (opnieuw) een waarheid bloot: er bestaat zoiets als ‘het typisch menselijke’ en de typische menseigenschappen zijn consistent
