Hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg schuiven cliënten met geldzorgen vaak door naar de schuldhulpverlening. Een groot risico van deze praktische insteek is dat geldzorgen niet in beeld komen als bron van suïcidaliteit, zegt onderzoeker en trainer gespreksvoering Peter Wesdorp. Geldproblemen moeten in de ggz niet alleen praktische aandacht krijgen, maar ook nadrukkelijk betrokken worden bij de verkenning van de psychiatrische problematiek.

Suïcidale gedachten

Als onderzoeker in het sociaal domein kijkt Wesdorp naar de sociale kant van de zaak. Hij leidt in het dagelijks leven ‘praatprofessionals’ op die gesprekken moeten voeren met mensen die in financiële problemen zitten, bij organisaties als gemeenten, banken, maatschappelijk werk, UWV en SVB. Onderzoek toont aan dat er een aanzienlijke samenhang is tussen financiële stress en geestelijke gezondheid. Als mensen in de schulden komen, hebben ze drie jaar later drie keer zo vaak een angststoornis of depressie ontwikkeld. Ook hebben mensen met schulden een 2,5 keer zo grote kans om te overlijden aan een suïcide.

Schokkende cijfers, vind ook Wesdorp. “Ik probeer de mensen die ik opleid in het sociale domein bewust te maken van signalen die wijzen op suïcidale gedachten,” zegt hij. “Ik moedig ze altijd aan om daar heel serieus op in te gaan, en cliënten te verwijzen naar de huisarts of de hulplijn van 113. Maar andersom probeer ik professionals uit de ggz óók te stimuleren om cliënten met geldzorgen niet alleen te behandelen, maar ook vaker door te verwijzen naar de schuldhulpverlening, of naar een andere instantie die kan helpen met praktische geldzaken.”

Focus op geld

Er hangt veel schaamte rondom schuldenproblematiek, weet Wesdorp, die op 23 mei zal spreken op het congres Behandeling van suïcidaliteit. Een ggz-hulpverlener moet daarom vooral alert zijn op bepaalde gedragingen. “Mensen met financiële problemen hebben onder andere een heel sterke focus op geld; ze willen bijvoorbeeld voortdurend weten wat iets kost,” zegt Wesdorp. “Als je dat opmerkt kun je eens vragen hoe het financieel gaat met je cliënt. Maak geld gewoon onderwerp van gesprek, want het is vaak van grote invloed op de mentale gezondheid, en op de mogelijkheden om te ontspannen en zin te geven aan het leven.”

Wesdorp wijst op bemoedigende initiatieven. In bepaalde Rotterdamse wijken met relatief veel armoede zetten sommige huisartsen al praktijkondersteuners in met verstand van geldzaken, die mensen met financiële zorgen weer op weg kunnen helpen. Bijvoorbeeld door ze met de schuldhulpverlening in contact te brengen of te helpen met het aanvragen van toeslagen. Vroeger was hulp bij dit soort praktische problemen heel gebruikelijk in de ggz, aldus Wesdorp. Het zou volgens hem mooi zijn als dit weer standaardbeleid wordt.

Geen uitweg

Desondanks blijft een groot deel van de financiële stress-problematiek nog altijd buiten beeld, weet Wesdorp. En voor mensen die al in armoede leven kan zelfs een relatief kleine schuld door boeteclausules, incassokosten en dergelijke al heel gauw oplopen tot een levensgroot probleem, waardoor sommigen misschien geen uitweg meer zien. “Natuurlijk kan een ggz-professional iemands schulden niet oplossen,” beaamt Wesdorp. “Suïcidale gedachten zullen ook niet zomaar verdwijnen als er geen geldzorgen meer zijn. Bovendien is het een beetje een kip-ei kwestie: heeft iemand psychische problemen als gevolg van financiële nood, of komt iemand in financiële nood door psychische problemen? Maar het inschakelen van bijvoorbeeld schuldhulpverlening kan in ieder geval zorgen voor wat stabiliteit. Door financiële stress ook in de ggz tijdig te signaleren, help je mensen om weer grip te krijgen op hun bestaan.”

Heb je vragen over suïcide? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113 of chat op 113.nl