Mentale gezondheid als een maatschappelijk vraagstuk
In het artikel in de NRC van 4 april j.l. onderzoeken Kees Cools en Jim van Os hoe ons huidige economische systeem, met name het neoliberale vrijemarktmodel, een diepgaande en schadelijke impact heeft op onze mentale gezondheid. De auteurs stellen dat de stijging van mentale klachten, vooral onder jongeren, niet los gezien kan worden van de manier waarop onze economie functioneert. Terwijl psychische problemen vaak worden gepresenteerd als individuele kwesties van ‘mindset’ en ‘persoonlijke veerkracht’, pleiten Cools en Van Os juist voor een collectieve en systemische benadering: mentale gezondheid als een maatschappelijk vraagstuk.
Het belang van verbondenheid en collectieve zingeving
De auteurs signaleren dat prestatiedruk, bestaansonzekerheid en een continue sociale competitie, versterkt door sociale media en consumptiecultuur, leiden tot gevoelens van stress, burn-out en zinloosheid. Deze problemen komen voort uit een economisch systeem waarin alles draait om zelfoptimalisatie, succes en groei. In plaats van verbondenheid en collectieve zingeving, zoals in de samenlevingen waarin de mens zich evolutionair ontwikkelde, overheerst tegenwoordig een cultuur van individuele prestaties en economische zelfredzaamheid. Dit leidt tot een structurele psychische belasting die onze evolutionaire ontwikkeling niet kan bijbenen.
De rol van marktwerking
Het neoliberale idee dat iedereen zijn eigen succes of falen volledig zelf in de hand heeft, maskeert diepere sociale en economische oorzaken van mentale problemen, zoals inkomensongelijkheid, onzekere banen en de teloorgang van sociale vangnetten. In de geestelijke gezondheidszorg wordt deze tendens versterkt: marktwerking legt nadruk op efficiëntie en meetbaarheid, waardoor menselijkheid en echte zorg onder druk staan. Ook de oorspronkelijke herstelbeweging (‘recovery’) dreigt te vervallen tot individuele zelfhulp in plaats van maatschappelijke verandering.
Herziening van het (economische) systeem broodnodig
De auteurs pleiten daarom voor een fundamentele omslag: een benadering die niet gericht is op het genezen van individuen, maar op het versterken van collectieve gezondheid en sociale weerbaarheid. Dat betekent: mentale gezondheidslessen op school, vergroening van steden, gemeenschapsvorming, minder werkdruk en meer betekenisvol werk. Ook ons economische systeem moet op de schop: weg van de groeidwang en winstmaximalisatie, richting modellen als ‘steward-ownership’, maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven, een hervormd economieonderwijs en het terugdringen van de dominantie van het economische denken.
Kortom, om onze mentale gezondheid écht te verbeteren, moeten we niet alleen symptomen bestrijden, maar het (economische) systeem waarin ze ontstaan fundamenteel herzien.
Bron en uitgebreid artikel: nrc.nl
MEER LEZEN OVER DIT THEMA?
