Wat is gedragsactivatie?
Gedragsactivatie is een psychologische behandeling die voortkomt uit de cognitieve gedragstherapie voor depressie. Het doel is om mensen stap voor stap meer activiteiten te laten ondernemen die hun stemming positief beïnvloeden. In plaats van te handelen op basis van gevoel (‘ik voel me somber, dus ik doe niets’), draait gedragsactivatie dit om: je onderneemt eerst actie en beoordeelt vervolgens of dit een positief effect heeft op je stemming.
Veel mensen met depressieve klachten trekken zich steeds verder terug, wat kan leiden tot een steeds kleinere leefwereld. Gedragsactivatie helpt hen om geleidelijk weer in contact te komen met positieve bekrachtigers – zaken die hen plezier en voldoening geven, zoals een wandeling maken, een gesprek voeren of tuinieren. De behandelaar fungeert hierbij als coach, die samen met de patiënt bekijkt welke kleine stappen haalbaar en effectief zijn.
Je hebt specifiek gekozen om naar ouderen te kijken. Waarom?
Het aanbod van psychologische zorg voor ouderen is beperkt. Als ouderen al hulp krijgen, gebeurt dit meestal binnen de huisartspraktijk. Vaak krijgen ze antidepressiva voorgeschreven of krijgen ze wat informatie van de huisarts over hoe om te gaan met de klachten. Er bestaan hardnekkige vooroordelen over ouderen en psychologische zorg: dat het ‘erbij hoort op die leeftijd’ of dat ze ‘toch niet willen veranderen’. Dit leidt ertoe dat ouderen onderbehandeld blijven.
Daarom onderzochten we of gedragsactivatie, aangeboden door POH-GGZ in de huisartsenpraktijk, een laagdrempelige en effectieve behandeloptie zou kunnen zijn.
Wat zijn de resultaten? Werkt het?
Ja! Uit ons onderzoek blijkt dat ouderen die gedragsactivatie kregen, na de behandeling significant minder depressieve klachten hadden en ook beter functioneerden in het dagelijks leven. Dit effect hield ten minste drie maanden aan. Daarna verschilden de klachten minder van de controlegroep, mogelijk omdat de gebruikelijke zorg (bijvoorbeeld medicatie of andere behandelingen) ook verlichting bood, zij het een stuk langzamer.
Een ander belangrijk resultaat was dat gedragsactivatie waarschijnlijk kosteneffectief is: ouderen die de behandeling kregen, maakten in het jaar na de behandeling gemiddeld €1000 minder zorgkosten dan de controlegroep. Dit betrof zowel psychologische als lichamelijke zorg.
Voor wie werkt gedragsactivatie?
Onze analyses laten zien dat leeftijd en milde tot matige cognitieve achteruitgang géén invloed hebben op het behandelresultaat. Dit is een belangrijke bevinding, want huisartsen zijn soms terughoudend om psychologische behandelingen aan te bieden aan ouderen met beginnende cognitieve achteruitgang. Onze boodschap is dan ook: wees niet te voorzichtig, want gedragsactivatie kan juist effectief zijn.
Verder vonden we dat het effect van gedragsactivatie niet simpelweg te verklaren is door een toename in beweging. Dit is belangrijk, omdat het een misvatting is dat gedragsactivatie ‘gewoon meer bewegen’ betekent. Het gaat erom dat mensen weer positieve ervaringen opdoen, of dat nu via beweging is of bijvoorbeeld door sociale contacten of creatieve activiteiten.
Wat is er nodig om gedragsactivatie breder in te zetten in de praktijk?
Op dit moment is een van de grootste obstakels dat er te weinig trainingen beschikbaar zijn. Ik word regelmatig gevraagd om POH’s hierin te trainen, maar er zijn simpelweg te weinig opleiders. Daarom onderzoeken we hoe we meer trainers kunnen opleiden en gedragsactivatie een structurele plek kunnen geven binnen de POH-opleiding.
Daarnaast is een cultuurverandering nodig. We willen zorgverleners laten zien dat psychologische behandeling bij ouderen niet alleen mogelijk is, maar ook effectief. In plaats van meteen voor medicatie te kiezen, kan gedragsactivatie een waardevolle eerste stap zijn.
Wat zou je nog willen meegeven als slotgedachte?
Het belangrijkste is dat we ouderen niet moeten onderschatten. Psychologische behandeling werkt, ook op latere leeftijd. We moeten onze vooroordelen loslaten en niet te snel aannemen dat ouderen ‘toch niet veranderen’ of ‘toch geen therapie willen’. Gedragsactivatie is een eenvoudige, effectieve en laagdrempelige manier om ouderen te helpen zich beter te voelen en actiever in het leven te staan.
Bron: nedkad.nl
