Lange tijd is gedacht dat behandeling bij mensen met autisme niet mogelijk was, aangezien het een neurobiologische aandoening betreft. Inmiddels weten we dat behandeling van comorbide problematiek vaak wel mogelijk is. Vooral op autisme aangepaste vormen van cognitieve gedragstherapie (CGT), EMDR en mindfulness worden daarbij veelvuldig toegepast. De focus van dergelijke behandelingen ligt doorgaans op de aanpak van stemmingsstoornissen, angststoornissen, problemen in de spanningsregulatie en traumagerelateerde klachten. Voor het effect van dergelijke therapieën is enige, alhoewel in omvang beperkte, wetenschappelijke evidentie.
Beperkingen leren accepteren
De ervaring leert dat de psychische klachten van autistische mensen niet altijd behandelbaar en denk/gedragspatronen niet altijd (makkelijk) veranderbaar zijn. Een deel van de mensen met autisme profiteert slechts beperkt van de verschillende therapievormen die mogelijk zijn. Alexithymie, het onvermogen om eigen emoties aan te voelen, te onderscheiden en emoties te verwoorden, maar ook hun mentale rigiditeit en moeite hebben met generaliseren belemmeren dat zij volledig kunnen profiteren van therapie. Ook is het een feit dat het autisme zelf niet zal afnemen door de behandeling of begeleiding; een deel van de problematiek en lijdensdruk is onveranderbaar. Dit kan voor mensen met autisme moeilijk te accepteren zijn.
De klinische praktijk laat zien dat Acceptance & Commitment Therapy (ACT) autistische mensen kan helpen om keuzes te maken en richting te geven aan het leven, te kunnen bijdragen aan grensbewaking, de identiteitsontwikkeling en een mildere houding ten opzichte van zichzelf te ontwikkelen. Werken aan acceptatie van het ‘residu’ aan klachten en lijdensdruk is bij hen vaak ingewikkeld, onder andere omdat het construct acceptatie weinig tastbaar en praktisch is. In dit proces kan Acceptance and Commitment Therapy (ACT) de cliënt ondersteunen.
Acceptance and Commitment Therapy (ACT)
Acceptance and Commitment Therapy (ACT) biedt praktische- en ervaringsgerichte oefeningen die gericht zijn op meer (zelf)acceptatie. Ervaringen uit de klinische praktijk laten zien dat het verkrijgen van handvatten om anders met negatieve gedachten om te gaan, kan helpen bij (zelf)acceptatie. Daarnaast is van belang dat cliënten meer inzicht krijgen in de eigen identiteit en in wat zij eigenlijk echt belangrijk vinden in het leven. Bij mensen met autisme kan de identiteits-invulling namelijk ‘leeg’ zijn, of juist sterk gericht op wat anderen in hun beleving van hen verwachten. Door het werken met vaste waarden en te leren om op een afstandje naar zichzelf te kijken, kan het (innerlijke) gevecht met het leven, de maatschappij en/of met zichzelf deels worden losgelaten. De kracht en ‘lading’ van de negatieve gedachten en gevoelens neemt hierdoor af en er ontstaat ruimte om opnieuw richting te geven aan het leven.
De uitkomsten van een recente effectstudie naar ACT bij volwassenen met autisme laten bij hen een afname van stress en depressieve klachten zien, evenals een toename in hun flexibiliteit.2 Bij voorkomende problemen in acceptatie en richting geven aan het leven, lijkt ACT voor deze cliënten op dit moment dan ook de beste keuze.
Referenties
1.Spain, D. e.a. (2015). Cognitive behaviour therapy for adults with autism spectrum disorders and psychiatric co-morbidity: A review. Research in Autism Spectrum Disorders, 9, 151-162.
2.Pahnke, J. e.a. (2019). Acceptance and commitment therapy for autistic adults: an open pilot study in a psychiatric outpatient context. Journal of Contextual Behavioral Science, 13, 34-41.
