Onlangs was ik betrokken bij de behandeling van een patiënt met een ernstige vorm van lymfeklierkanker, die zonder behandeling binnen enkele dagen zou komen te overlijden. De patiënt weigerde echter de noodzakelijke chemotherapie. Mag een patiënt dan toch behandeld worden?

Op alle medische behandelingen is de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) van toepassing. In principe mag een patiënt alleen behandeld worden als hij of zij daarvoor toestemming heeft gegeven (na eerst voldoende te zijn geïnformeerd door de arts). Maar in uitzonderingssituaties mag een patiënt toch tegen zijn of haar wil in behandeld worden. Volgens de WGBO mag dat alleen indien de patiënt ‘niet in staat is tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake’, én indien sprake is van ‘kennelijk ernstig nadeel’ indien de patiënt niet wordt behandeld. In de praktijk spreken de meeste artsen echter niet van ‘niet in staat zijn tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake’, maar van ‘wilsonbekwaam’. Daarvan is onder meer sprake indien een patiënt geen keuze kenbaar kan maken (bijvoorbeeld omdat hij of zij in coma is), maar ook als hij of zij de informatie voor het maken van een keuze niet kan begrijpen, of als hij of zij niet in staat is om een afgewogen besluit te nemen. Indien mogelijk moet een familielid dan vervangende toestemming geven. Alhoewel iedere arts een oordeel moet kunnen geven over de wilsbekwaamheid van zijn of haar patiënt, wordt in lastige situaties regelmatig aan de ziekenhuispsychiater