Jaarlijks verliezen veel kinderen een dierbare, zoals een ouder, broer, zus of grootouder. Toch overvalt het opvoeders vaak als hun kind of leerling iemand verliest. Ze vragen zich af: hoe rouwen kinderen, wat is daarin normaal en wat niet, en hoe kan ik mijn eigen kinderen begeleiden bij hun verlies? Het populairwetenschappelijke boek Rouw bij kinderen en jongeren. Over het begeleiden van verliesverwerking
1 biedt informatie en handvatten. Het is geschikt als bronmateriaal voor psycho-educatie aan kinderen, hun ouders en andere betrokkenen, maar het kan ook worden geraadpleegd door hulpverleners in de jeugd- of volwassenenzorg. In deze bijdrage behandelen wij beknopt een van de onderwerpen die in het boek worden behandeld: rouw in de context van de ‘normale’ ontwikkeling.
Wat is rouwen?
Om zicht te krijgen op de relatie tussen leeftijdsontwikkeling en rouwen moeten we eerst helder hebben wat rouwen is. Het verliesverwerkingsproces is door verschillende auteurs beschreven, zoals in het Rouwtakenmodel
2 en het Duale Proces Model.3 Beide modellen zijn vooral voor volwassenen geschreven, maar als rekening wordt gehouden met het ontwikkelingsperspectief zijn de modellen ook goed toepasbaar op jeugdigen. Samengevat kan gezegd worden dat rouwen een complexiteit aan emoties en gedragingen omvat die elkaar in sneltreinvaart kunnen afwisselen. Daarbij gaat het vaak om pijnlijke emoties, maar na een overlijden kunnen mensen ook positieve gevoelens ervaren, zoals opluchting of berusting. De pijnlijke emoties zijn aanvankelijk vaak overweldigend en nabestaanden ervaren er meestal weinig controle over. In de loop van de tijd blijft de
