Meestal zeggen zorgverleners die met klachten aankloppen bij drs. Antoinet Oostindiër, psychiater en mede-oprichter van Aerrea, een ggz-instelling voor zorgprofessionals, dat ze een burn-out hebben. Oostindiër: ‘Maar vaak is er meer aan de hand en heeft de burn-out bijvoorbeeld overlap met angstklachten, paniekklachten of depressie.’

Psychische kwetsbaarheid hulpverleners

Dat hulpverleners hun eigen klachten bagatelliseren kan te maken hebben met hun professie, zegt Oostindiër. Ze leren om zich af te sluiten, omdat ze niet alle problemen van hun cliënten mee naar huis kunnen nemen. Daarnaast typeert Oostindiër de zorgverleners die bij haar komen als bovengemiddeld empathisch, consciëntieus en perfectionistisch. Mensen die zich allemaal heel goed kunnen inleven in anderen, veel klussen op zich nemen en die tegelijk niet erg op de voorgrond treden of over zichzelf vertellen.

Sommigen gaan psychologie studeren omdat ze door gebeurtenissen in het persoonlijk leven affiniteit hebben ontwikkeld met het vak. Dat geldt ook voor Oostindiër, die al vroeg leerde om voor haar moeder te zorgen. Dat motiveerde haar later om de zorg in te gaan, onder andere om te begrijpen wat er aan de hand was. ‘Maar die zorg voor ouders, de hele tijd de voelsprieten naar de ander uitsteken en niet aan jezelf te denken, is ook een manco. Daar kun je last van krijgen.’

Oostindiër licht in de podcast toe hoe deze achtergronden ertoe kunnen leiden dat zorgverleners niet graag om hulp vragen. ‘De cliënten die ik zie, hebben vaak het gevoel dat zij degenen zijn die beter zouden moeten weten. Alsof je je eigen burn-out, depressie of angst kan voorkomen. Dat is natuurlijk helemaal niet zo.’

Secundair trauma

Problemen bij hulpverleners kunnen niet alleen van binnenuit ontstaan, maar ook onder invloed van externe factoren zoals heftige verhalen van cliënten of acute crisissituaties. Dan is er sprake van secundair trauma.  Oostindiër vindt de term compassion fatigue heel mooi in dit verband: ‘Zoveel compassie tonen met de ander dat het op een gegeven moment teveel wordt en je het niet meer aan kunt.’ Oostindiër legt in de podcast uit hoe leden van het team op elkaars kwetsbaarheden zouden kunnen letten om overbelasting te voorkomen.

In alle gevallen is preventie belangrijk. Dat kan op vele manieren vormgegeven worden, vertelt Oostindiër in de podcast, waarbij ze ook de vraag beantwoordt hoe hulpverleners aan zelfzorg kunnen doen. Alles om ervoor te zorgen dat de hulpverlener zelf op de been blijft. Het belang daarvan kan niet onderschat worden. Oostindiër: ‘Want anders gaan we ook meer fouten maken. En cliënten kunnen ontevreden worden over de behandeling als ze een therapeut tegenover zich hebben die niet zo lekker in zijn of haar vel zit.’

Over de RINO Groep Podcast

De RINO Groep Podcast is een podcastserie over psychologie en de mens achter de wetenschapper. Met deze podcastserie wil de RINO Groep ggz-professionals enthousiasmeren voor het doen van wetenschappelijk onderzoek door te laten zien dat wetenschap meer is dan SPSS en soms ook heel grappig, spannend en verbindend kan zijn.

Presentatie: Jan Meijroos en Maaike Bos.
Productie: Byline