Oneindig verdrietig blijven en geen enkel doel meer in het leven zien, of juist alles vermijden wat doet denken aan de overledene, om maar te voorkomen dat het verdriet gevoeld wordt. Dit zijn mogelijke kenmerken van mensen die kampen met een persisterende rouwstoornis. In dit nummer staat een artikel over de behandeling van deze vastgelopen rouw. Een collega van mij geeft zo’n behandeling aan een vrouw die haar zoon heeft verloren. De vrouw spreekt over hem in de tegenwoordige tijd. Zij spreekt trouwens ook nog mét haar zoon, alsof hij nog leeft. De cliënte doet er dus eigenlijk alles aan om maar niet te hoeven beseffen dat hij er echt niet meer is. Mijn collega kreeg in het begin sterk het gevoel dat ze woorden als ‘dood’ en ‘overleden’ beter niet in de in de mond kon nemen, maar dit was wel noodzakelijk om de vermijding te doorbreken. Inmiddels begint hierdoor de harde realiteit tot de vrouw door te dringen, met al het verdriet dat daarbij hoort.

Ook in de dagelijkse omgang is de angst om mensen die rouwen verdrietig te maken herkenbaar, met bijbehorende twijfels en overwegingen: ‘als ik er nu over begin, gaat hij misschien huilen; ik weet niet wat ik moet zeggen; ze lijkt nu net vrolijk, dus laat ik maar niks zeggen; het is al zo lang geleden, ik had beter eerder iets kunnen zeggen.’ Zelf ben ik kort geleden dierbaren verloren en mijn ervaring is dat het altijd fijn is als mensen erover beginnen, ook als het niet uitkomt, of als ze het onhandig doen, of als ze van de zenuwen gefeliciteerd in plaats van gecondoleerd zeggen. En ook elke tekst op elk kaartje is goed. Alleen niets zeggen of doen is niet prettig, ook al is dat met de beste bedoelingen. Laatste vertelde een 22-jarige vrouw mij hoe zij had geworsteld met het overlijden van de vader van een vriendin. Ze had het zo erg voor de vriendin gevonden, dat ze er voortdurend mee in haar hoofd zat, maar er niet over durfde te beginnen. Ze deed het uiteindelijk toch, want ook zij had van haar moeder geleerd: bij twijfel altijd doen!